Het existentie­kompas

Problemen in organisaties worden maar al te vaak oppervlakkig en gefragmenteerd aangevlogen. ‘Een cursusje hier of een training daar’ is dan veelal de ingeslagen weg. “Mensen veranderen niet en met deze training zullen we wel zorgen voor verandering”. 

Helaas is een oppervlakkige en gefragmenteerde aanpak gedoemd te mislukken. Een fundamentele aanpak is nodig, vanuit de existentie van de organisatie. Hiermee bedoelen we de ‘raison d’être’ van de organisatie, oftewel de dieperliggende missie, visie en strategie als vertrekpunt van organiseren en veranderen. De missie omvat datgene waarvoor de organisatie staat en de visie datgene waarvoor de organisatie gaat. Met strategie doelen we op het geheel van acties op de middellange termijn om de visie te realiseren. De invulling van existentie bepaalt vervolgens de kaders en uitgangspunten voor de architectuur van en het leiderschap in de organisatie.

Het door De OrganisatieWerkplaats ontwikkelde existentiekompas is een eenvoudige tool om strategievorming in de organisatiepraktijk vorm te geven. We hebben het kompas reeds bij meerdere klanten ingezet, met een effectief en concreet resultaat tot gevolg. Het kompas omvat een tweetal dimensies. De eerste dimensie behelst het onderscheid tussen de formele organisatie en de informele organisatie. De formele organisatie bestaat uit alle zichtbare en/of tastbare aspecten in de organisatie met strategische relevantie, zoals doelstellingen, afspraken en tools/middelen/formats die ons moeten helpen om deze doelstellingen en afspraken te realiseren. De informele organisatie omvat alle onzichtbare, niet-tastbare elementen die eveneens meespelen in het verduidelijken en nastreven van strategie. Hierbij kan worden gedacht aan (machts)verhoudingen, onderlinge relaties en coalities, gevoeligheden en sociale codes en taal.

Het onderscheid tussen de formele en de informele organisatie kunnen we verder specificeren in het (op het eerste oog eenvoudige) onderscheid tussen inhoud en proces. We zijn hiermee aanbeland bij de tweede dimensie van het existentiekompas. Inhoud heeft betrekking op doelstellingen en acties die we afspreken om strategie na te streven, en de producten die we hiervoor nodig hebben (bijvoorbeeld een teamplan). Proces heeft betrekking op de afspraken die we willen maken om het werken aan doelstellingen en acties daadwerkelijk vorm te geven en de voortgang te monitoren. Met alleen plannen zijn we er immers niet. 

Op basis van het tweetal dimensies ontstaan er vier ‘windrichtingen’. Per windrichting heeft De OrganisatieWerkplaats diagnosevragen en toekomstvragen ontwikkeld. Diagnosevragen helpen om op inhoud en proces te onderzoeken welke factoren in de formele respectievelijk informele organisatie strategievorming bevorderen dan wel belemmeren. Toekomstvragen sturen aan op inhoudelijke en procesmatige afspraken om strategievorming in praktijk te brengen. Aan welke doelstellingen gaan we werken (inhoud)? Welke acties zijn hiervoor nodig (inhoud)? Hoe monitoren we de voortgang (proces)? 

Wat levert het existentiekompas op?

Het existentiekompas voor strategievorming blijkt een effectieve tool om handen en voeten te geven aan het proces van strategievorming in organisaties en teams. Het kompas blijkt bijzonder effectief in het blootleggen van ‘blinde vlekken’. Organisaties en teams zijn namelijk eerder gericht op zichtbare en tastbare elementen boven de waterspiegel (de formele organisatie). Het onzichtbare onder de waterspiegel (de informele organisatie) krijgt dan als vanzelf te weinig aandacht. Daarnaast is het existentiekompas een krachtig instrument om strategievorming in co-creatie vorm te geven. Op alle lagen in de organisatie kan het instrument worden gebruikt, met als doel om strategie daadwerkelijk te laten doorsijpelen en ‘op maat te maken’ voor alle organisatieonderdelen.

Wil je meer weten over het existentiekompas of de toepassing ervan? Schroom dan niet om contact met ons op te nemen via info@organisatiewerkplaats.nl.